Geschreven door Henk Kloen, juni 2020/2019
Biologische Boerderij Veld en Beek werkt als biologisch bedrijf zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Maar dat niet alleen, ze doen ook hun best om op hun eigen bedrijf een sluitende kringloop te krijgen. En ze dragen bij aan beheer van natuurgronden, vooral door er jongvee en ossen te laten grazen.
Om de kringloop zoveel mogelijk te sluiten gebruiken ze allereerst de mest van het melkvee zo efficiënt mogelijk. Ten tweede voorzien ze de groenteteelt die het bedrijf de laatste jaren heeft ontwikkeld ook volledig met mest van eigen bedrijf. Door de groente-akker elk jaar op een andere strook grasland aan te leggen, profiteren de groentes van de vruchtbare bodem met organische stof die onder het grasland is opgebouwd. Verder is het weiland geen monocultuur van Engels raaigras, maar een mengsel van 18 soorten grassen, klavers en kruiden. Ook zijn een bomenrij en een gemengde haag aangeplant.
De ondernemers willen graag meer zicht krijgen op wat hun bedrijf oplevert voor de biodiversiteit. Ze hebben de indruk dat er in een paar jaar tijd steeds meer vogels komen. Kan een biologisch bedrijf vogels van akkers, weiden, erf en struweel vooruit helpen? En kan het een antwoord vormen op de achteruitgang van insecten? Voor een begin van een antwoord op deze vraag heb ik met Marijke, een van de ondernemers, op 18 mei een rondje over het bedrijf gelopen en alle vogels die te zien en te horen waren genoteerd.
2020: Vogels Veld & Beek 2020
Om een wat gedegener beeld te krijgen van de broedvogels op Veld & Beek heb ik in het voorjaar van 2020 drie keer een ronde over het bedrijf gemaakt. Dat doe je dan rond zonsopkomst, want dan zijn de vogels het meest actief in hun territorium: zingen, met nestmateriaal slepen; soms ruzie maken met de buren. Als je vogels waarneemt met dit soort gedragingen dan is de kans groot dat ze een nest in de buurt hebben. Als je het nest vindt of later in het seizoen vogels ziet met voer in de snavel, geldt dat natuurlijk ook.
Met die drie bezoeken kwam ik afgelopen voorjaar op 36 vogelsoorten op het bedrijf. Waarschijnlijk broeden hiervan er 18 op het bedrijf. Bovenaan de ranglijst staat de huismus, die niet telbaar is in de schuren, maar er met enkele tientallen paren moet broeden. Nummer twee is de boerenzwaluw. In het veld telde ik er tot zes stuks, inde schuren zitten zeven gebruikte nesten. Daarna volgt een lijst van vogels die waarschijnlijk alle met één of meerdere paren op het bedrijf broeden. In de gebouwen broedt ook nog de witte kwikstaart. De niet te missen nieuwkomer was dit jaar de ooievaar. Die broedde al jaren bij de buren, maar nu heeft zich na veel moeite en ooievaarspaar gevestigd op de schoorsteen van het woonhuis. Eigenlijk was die te klein voor een nest en dagenlang gleden alle takken naar beneden. Maar uiteindelijk lukt het een nest te bouwen met kleinere takken. Wat een takkenklus! En de laatste keer zaten er al twee stevige jongen in het nest.
En buiten mijn statistiek bleef de nachtelijk actieve kerkuil, dit jaar wel aanwezig maar niet tot broeden gekomen. Verder is er een heel lijstje tuinvogels die een plek vinden op het erf en in de struiken langs de randen van het bedrijf. Naast de merel, koolmees en pimpelmees waarschijnlijk ook de staartmees en boomkruiper.
In de velden zie je regelmatig kneutjes en putters. Die zoeken hier vooral voedsel, maar broeden in de struiken, aan de rand van of net buiten het bedrijf. De enige echte veldbroeder die ik heb waargenomen is de veldleeuwerik, één paar lijkt hier nu al enkele jaren te zitten, maar ook nog niet uit te breiden. Op mijn laatste bezoek dook tot mijn verrassing ook opeens een paartje roodborsttapuiten op in het aardappelveld. Het zou en paar kunnen zijn dat elders verdreven is en laat in het seizoen alsnog hier gaat broeden
Je kunt nog veel meer vogels zien en horen op het bedrijf. Nog eens 5 soorten heb ik meerdere keren zien rusten of voedsel zoeken op het bedrijf, dat zijn dus “bedrijfsgebonden gasten”. dat zijn bijvoorbeeld de houtduif, spreeuw en kauw. Nog eens twaalf soorten heb ik maar eenmalig gezien, dat noem ik toevallige gasten. En dan zijn er ook nog eens 14 soorten die ik wel hoorde, maar buiten het bedrijf zaten, bijvoorbeeld in het aangrenzende bos, of alleen maar overvlogen. En de vogels van herfst en winter heb ik helemaal niet geteld.
2019: Vogels Veld & Beek 2019
In een wandeling van anderhalf uur konden we 22 soorten vogels noteren die echt op het bedrijf zaten. Sommige zijn min of meer toevallige voorbijgangers, zoals de zwarte kraai en blauwe reiger. En een aantal zijn tuin- of erfvogels zoals merel en roodborst die je bijna overal kunt zien. Maar heel wat vogels zitten er echt dankzij het boerenbedrijf. Gelijk op het erf zie je witte kwikstaarten op het dak, met voedsel in de snavel. Dat gaat het nest in; ze scharrelen allerlei insecten van het erf, uit de stal en van het grasland. Het vee en de mest leveren veel insecten op voor deze vogels, de drie kwikstaarten die we zagen doen vermoeden dat er meer dan 1 
broedpaar zit. Een vergelijkbaar verhaal gaat op voor de boerenzwaluwen die broeden in de schuren, en ook voor de talrijke huismussen die met tientallen in en rond de stallen zitten. In de broedtijd vangen ook zij veel insecten, en de rest van het jaar scharrelen de huismussen allerlei zaden uit het veevoer bij elkaar. De stallen moeten natuurlijk wel toegankelijk zijn voor deze vogels, daar zorgt het bedrijf ook voor. Zo broedt ook al jaren een kerkuil op zolder, die de muizen op en rond het erf enigszins onder controle houdt. En een leuke toevallige gast is de boomkruiper, die vooral zijn voedsel zoekt in het aangrenzende bos, maar achter een luik van de boerderij een nestplaatsje heeft gevonden.
Dan het veld in. Een geliefde gast zingt en jubelt hier sinds een paar jaar boven het veld: de veldleeuwerik. Dat is een van de akkervogels die landelijk enorm achteruit is gegaan, en die je in deze regio nog maar sporadisch hoort. We horen er maar een, maar zien uiteindelijk toch drie exemplaren,dus misschien zijn er toch twee broedparen. Ook zitten verspreid op het land kneutjes, we zien er wel een stuk of 10. Deze vogels broeden meestal in struiken die hier rond de velden staan, en waarvan de ondernemers ook al extra hebben aangeplant. Hun voedsel zoeken ze wel in het grasland, maar ook graag in de open grond van de groente-akker. Kievit en scholekster komen hier ook af en toe wel even op bezoek, maar het lijkt er niet op dat ze broeden op het bedrijf.
En dan de struweelvogels die in de struiken en extra aangeplante hagen zitten. Hier zingen de kleine zangers zoals zwartkop en roodborst, en scharrelen vogels als kool- en pimpelmees rond. Eigenlijk valt het ons tegen dat we hier niet meer vogels aantreffen. Misschien zijn we niet vroeg genoeg op de dag, en voor sommige vogels ook alweer laat in het seizoen. Ik had hier echt de grasmus verwacht, en een geelgors zou er misschien ook kunnen zitten. Deze vogels houden van struweel in open landschap. Marijke kan dit bevestigen, want geelgorzen ziet ze regelmatig. Wel zagen we later nog een paar putters op het erf, die broeden wellicht ook juist in deze hagen.
We lopen terug door de bosrand naar het erf, en horen nog de grote bonte specht en de grauwe vliegenvanger. De groene specht ziet Marijke ook regelmatig rond het erf, dat is een specht die zijn voedsel (mieren) veel op de grond zoekt, ook rond het erf.
Helpt het biologisch bedrijf vogels van vooruit? Met dit ene bezoek is het antwoord hierop niet te geven. We kunnen ook met gemak 10 soorten gemist hebben. De 
grote aantallen erfvogels laten een gezond boerenerf zien, en gastvrijheid voor vogels in de bedrijfsgebouwen. De veldleeuwerik op het land kun je een “kroonsoort “ noemen, wie weet kan hij hier uitbreiden. Ook de kneu gaat erg achteruit op boerenland, en lijkt het hier goed te doen. Als de nieuw aangeplante haag aanslaat en de geplande beplanting achter langs de stal er komt, kunnen struweelvogels nog verder uitbreiden. En dan hebben we het nog niet over de kerkuil gehad, die al jaren met succes in de schuur broedt.
Het is zeker interessant de vogelstand hier te volgen, en ook te kijken welke vogels er profiteren van de begrazing van natuurterreinen door koeien van Veld en Beek. Als toetje zien we op het laatst nog een zeldzame vogel op de rand van akker en grasland: een paapje zit op het gaas en duikt regelmatig even naar de grond om een beestje op te pikken. Het is nog trektijd voor deze soort, maar wie weet blijft hij hier langer.