Zienswijze

Zienswijze van Biologische Boerderij Veld en Beek op het ontwerp bestemmingsplan “Uiterwaarden kasteel Doorwerth 2022”

Recente Renkumse nota’s zeggen:
Wij willen natuur én daarnaast óók natuurinclusieve landbouw zoals van Biologische Boerderij Veld en Beek

Samenvatting

In het ontwerp bestemmingsplan “Uiterwaarden kasteel Doorwerth 2022” wordt voorgesteld om 22 hectare om te zetten van natuurinclusieve landbouw naar schraal arm grasland (natuur). Deze grond wordt gepacht door Biologische Boerderij Veld en Beek. 11 ha hiervan is nog nooit schraal en arm geweest want het lag vlakbij de boerderijen van Kasteel Doorwerth en werd bemest omdat er geen transportmiddelen waren om de mest ver van de boerderijen te brengen. Al sinds de ontginning van het oorspronkelijke ooibos werd er bemest. Verder weg van het kasteel was er schraler grasland, want mest daar naartoe brengen kostte teveel inspanning.

De afgelopen jaren zaaide Veld en Beek op deze grond vlakbij het kasteel 30 soorten gras, klaver, kruiden en bloemen in afwisseling met graan voor brood. Op de kopakkers, waar de tractor keert en waar daardoor toch al minder groeit, wordt niet bemest. De schaarse biologische mest kan beter op de rest van het land gebruikt worden. De kopakkers worden dus verschraald want er wordt wel gemaaid. Dit gebeurt pas later in het seizoen, zodat zich in het hoge gras meer biodiversiteit kan ontwikkelen.

Met het totale landbouwsysteem – zonder kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen, met gras-klaver-kruiden-bloemen, akkergewassen en schrale kopakkers met hoog gras-  realiseert Veld en Beek veel biodiversiteit en bescherming van de natuur. Deze biologische landbouw wordt ook wel “natuurinclusieve landbouw” genoemd.

Als naast de bijna 400 ha schraal arm grasland tussen Wageningen en Arnhem ook deze 11 ha schraal en arm wordt is er in Renkum verlies aan natuurinclusieve landbouw en heeft Veld en Beek een groot probleem.  De melkkoeien kunnen geen melk  produceren van arm gras en op arme grond kan geen biologisch graan voor brood verbouwd worden.

In recente beleidsnota’s van de gemeente wordt 2 keer genoemd dat de natuur versterkt moet worden en 16 keer staat er een zinsnede waaruit duidelijk wordt dat natuurinclusieve landbouw die de producten aan de lokale bevolking levert bevorderd moet worden. De volgende termen in de beleidsnota’s sluiten volledig aan bij de werkwijze van Veld en Beek:

“lokale afzetmarkt”,    “biodiversiteit”,    “natuurinclusieve landbouw” (2x),   “cultuurhistorie”,    “lokale identiteit”,    “duurzaamheid”,   “mede door de ruimtelijke inrichting stimuleren we onze inwoners om meer duurzame landbouwproducten bij producenten uit de regio te kopen”,   “ecologisch kapitaal”,    “werkgelegenheid”,    “lage stikstofdepositie”,    “draagvlak in de omgeving”,    “diverse landschappen”,     “extensieve landbouw”,    “vrijwilligers”,     “lokale duurzame voedselketen”,    “ten oosten van A50: behoud agrarisch karakter”,   “landbouw met behoud van landschappelijke waarden tussen kasteel en stuw”.

Biologische Boerderij Veld en Beek heeft 3400 lokale leden/klanten, 14% van de Renkumse bevolking is lid/klant van Veld en Beek en 8 boeren en tientallen vrijwilligers en stagiaires vinden werkgelegenheid en opleiding bij Veld en Beek. Gelukkig is er veel natuur in de gemeente Renkum. Jammer genoeg zijn er weinig natuurinclusieve weiden en akkers in de Gemeente Renkum waarvan de producten lokaal verkocht worden.

Wij vragen u om in het bestemmingsplan “Uiterwaarden kasteel Doorwerth 2022” op te nemen dat 11 ha natuur (schraal grasland) wordt en dat 11 ha (DWT 03 Z 03, vlakbij het kasteel) natuurinclusieve biodiverse landbouw blijft. Dan is het in overeenstemming met het cultuurhistorisch gebruik: ver van het kasteel schraal grasland en dichtbij het kasteel natuurinclusieve landbouw.  Neveneffect is dat Biologische Boerderij Veld en Beek kan voortbestaan.

Argumentatie voor natuur én natuurinclusieve landbouw gebaseerd op recente beleidsnota’s van de gemeente Renkum

 Om het concept-bestemmingsplan te kunnen beoordelen is het nodig om te weten wat het huidige gebruik als “landbouw” is wat gecontinueerd zou kunnen worden op 11 ha van het plangebied.

Huidige natuurinclusieve landbouw

In deze zienswijze definiëren we  natuurinclusieve landbouw als een landbouw die geen  schade toebrengt aan de natuur; niet op 10 meter, niet op 10 kilometer en niet op 10.000 kilometer. Dit is landbouw die maximaal natuurinclusief  is en optimaal voedsel produceert. Dit is de huidige werkwijze van Biologische Boerderij Veld en Beek op de hoge delen vlak bij het kasteel. Deze natuurinclusieve landbouw heeft de volgende kenmerken:

• Er worden geen kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen gebruikt.
• Er wordt weinig krachtvoer gevoerd.
• Dit is onafhankelijk en extern geborgd door de landelijke controle-organisatie Skal omdat

Veld en Beek het biologische en zelfs het biologisch-dynamische keurmerk voert.

• Om zoveel mogelijk variatie en leven (insecten) in het landbouwsysteem te krijgen wordt het grasland ingezaaid met een breed mengsel met 30 soorten grassen, kruiden, klavers en bloemen. Door meer insecten in het landbouwsysteem kunnen plagen voorkomen worden. Door meer variatie in het grasland is er minder kans op schade door droogte of natte omstandigheden en krijgen de koeien een gevarieerd rantsoen.
• Natuurinclusieve landbouw is gemengde landbouw, want dit is de meest efficiënte manier om voedsel te produceren, zonder de natuur te schaden. Gras-klaver-kruiden-bloemen weides zitten in het systeem om vruchtbaarheid, een goede bodemstructuur en weerbaarheid tegen plagen te creëren, zodat daarna in de vruchtwisseling optimaal akkerbouwgewassen voor humane consumptie verbouwd kunnen worden.
• Grasland wordt na een paar jaar akker en akkerland wordt na een paar jaar weer met gras-klaver-kruiden-bloemen ingezaaid, omdat anders de klavers in het grasland verdwijnen (klavermoeheid). Klavers zijn de motor van de natuurinclusieve landbouw omdat ze stikstof uit de lucht halen. Grasland wordt weer akkerland omdat de akkerbouwgewassen voor humane consumptie het heel goed doen op voormalig grasland.
• Er is te weinig mest omdat er nauwelijks mineralen worden aangevoerd met krachtvoer en er wel mineralen worden afgevoerd met de producten. Omdat er te weinig mest is worden de kopakkers, waar de tractor draait, niet bemest, want de groeiomstandigheden zijn hier matig omdat hier de machines keren. De mest kan efficiënter op de rest van het land gebruikt worden. Vanwege de slechte groeiomstandigheden worden de kopakkers ook niet geploegd. Omdat de kopakkers wel gemaaid worden verschralen de kopakkers.
• Om plagen te voorkomen is het streven om meer leven (insecten, etc.) in het landbouwsysteem te krijgen. Daarom worden bijvoorbeeld de kopakkers laat gemaaid en na elkaar gefaseerd in stroken, zodat er altijd ruimte voor insecten is.
• Na de oogst van akkergewassen wordt een groenbemester ingezaaid zodat de grond bedekt blijft. Hierdoor wordt het bodemleven beschermd en wordt voorkomen dat mineralen verdwijnen uit het landbouwsysteem.
• De producten van Veld en Beek worden afgezet aan 3400 leden/klanten van de consumentenvereniging van Veld en Beek. De vereniging en veel leden zijn medefinanciers van vee en grond. Veel leden zijn ook vrijwilliger bij de boerderij.

Beoordeling door de Gemeente

De gemeente kan een aanvraag voor wijziging van het bestemmingsplan beoordelen op basis van bestaand beleid. Het bestaand relevant beleid is verwoord in beleidsnota’s

Gemeentelijk beleid

Omgevingsvisie Renkum 2040

Pag 23

“Er is een toenemende aandacht voor (beleving van) cultuurhistorie, landschap en lokale identiteit.”

• Veld en Beek creëert door een vruchtwisseling met akkers en weiden een beleefbaar cultuurhistorisch landschap met een lokale identiteit. Door de afwisseling van kleinere akkers en weiden zijn de grenzen tussen de percelen goed zichtbaar.
• Wanneer het schraal grasland (natuur) wordt zijn verschillende percelen minder beleefbaar, omdat alles schraal grasland is en er ontstaan minder percelen die veel groter zullen zijn. De grenzen tussen de percelen zijn dan niet duidelijk waarneembaar. In de cultuurhistorie zijn er nooit grote schraal grasland percelen geweest.

Pag. 23

“Ook in onze gemeente zijn er initiatieven om landbouw, biodiversiteit, cultuurhistorie en lokale afzetmarkt te combineren rondom de oude akkers. Ze dienen als buffer tussen de natuurgebieden en de gangbare landbouwgronden.”

• Veld en Beek past exact in de eerste zin. De landbouw van Veld en Beek dient ook als een buffer en als corridor, want het is er ‘veilig’ want er worden geen gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest gebruikt en er is hoog gras op de kopakkers
• Schraal grasland past absoluut niet in de eerste zin. Bovendien wanneer het schraal grasland (natuur) wordt, komt het voortbestaan van Veld en Beek in gevaar, terwijl die wel past in de eerste zin. Dan kan er te weinig gras en van een te lage kwaliteit geproduceerd worden. Voldoende gras van een goede kwaliteit is cruciaal voor Veld en Beek anders kunnen de melkkoeien niet produceren. De enige optie is dan om veel krachtvoer bij te voeren terwijl de consumenten o.a. kiezen voor Veld en Beek omdat weinig krachtvoer wordt gevoerd. Veel krachtvoer voeren is niet wat de gemeente als duurzaam beschouwt.

Pag. 26

“We gaan de grote opgaven op het gebied van duurzaamheid samen aanpakken”

• Veld en Beek is duurzaam en de vruchtwisseling van Veld en Beek in de uiterwaarden is ook zeer duurzaam. Naast voer voor koeien wordt er ook voedsel voor humane consumptie geproduceerd. Dit is duurzamer dan dierlijke productie
• Het nadeel van schraal grasland is dat het weinig voer en voedsel produceert en dat er dus elders meer productiegrond moet zijn die wel voedsel en voer produceert. Er blijft dan minder ruimte en (geld) over voor de ‘echte’ natuur, bijvoorbeeld bos.
• Een nadeel is dat schraal gras alleen door herkauwers en paarden genuttigd kan worden, terwijl consumenten het advies krijgen om minder dierlijke producten te eten om klimaatverandering tegen te gaan.

Pag. 29

“De landbouw kent duurzamere methodes en is natuurinclusief, met een hogere biodiversiteit als gevolg. Mede door de ruimtelijke inrichting stimuleren we onze inwoners om meer duurzame landbouwproducten bij producenten uit de regio te kopen.”

• Veld en Beek past hier exact in. Bovendien is de biodiversiteit van natuurinclusieve landbouw van Veld en Beek groter dan van schraal grasland (zie argumenten bij pag. 34)
• Wanneer het schraal grasland (natuur) wordt komt het voortbestaan van Veld en Beek in gevaar. Dan verdwijnt er mogelijk een boerderij waar de inwoners van Renkum duurzame regionale landbouwproducten kunnen kopen. Ook hogere biodiversiteit verdwijnt dan.

Pag. 34

“We willen zorgdragen voor ons ecologische kapitaal. Daarom behouden en versterken we de natuurwaarden in onze gemeente en zetten we in op een rijkere biodiversiteit.”

• De biodiversiteit van gemengde landbouw Veld en Beek met gras-klaver-kruiden-bloemen, verschillende akkergewassen en schrale kopakkers met hoog gras is groter dan die van enkel schraalgrasland, want naast de biodiversiteit van het schraal grasland op de kopakkers heeft de gemengde landbouw ook nog de biodiversiteit van het ingezaaide grasland met meerdere grassen, klavers, kruiden en bloemen. Daarnaast is er de biodiversiteit van de verschillende akkerbouwgewassen waar gunstige omstandigheden zijn voor insecten, vogels en zoogdieren.

Pag. 34

“Beleid van hogere overheden op het gebied van milieuwetgeving speelt ook een rol bij het zorgdragen voor ons ecologisch kapitaal. Zo hebben we door het grote aandeel van het Natura2000-gebied in Renkum veel te maken met regelgeving op het gebied van stikstofdepositie.”

• Veld en Beek produceert 40% stikstof tov het gemiddelde in Nederland.

Pag. 36

“Om een levendige gemeente te blijven willen we ook de werkgelegenheid behouden en versterken.”

• Veld en Beek creëert werk voor 8 ondernemers en voor tientallen vrijwilligers en stagiaires. Wanneer het schraal grasland (natuur) wordt komt het voortbestaan van Veld en Beek in gevaar en daarmee komt ook de werkgelegenheid op de tocht te staan.
• Schraal grasland creëert nauwelijks werkgelegenheid.

Pag. 37

“Om het groene en ruime karakter te koesteren is het belangrijk dat we de aanwezige diversiteit en de onderlinge verbondenheid van onze diverse landschappen behouden “

• De gemende landbouw met akkers en weiden van Veld en Beek is elders in de uiterwaarden tussen Wageningen en Arnhem niet meer aanwezig. Door het behouden van landbouw bij het kasteel met kleinere akkers en weiden blijft er meer diversiteit in het landschap.
• Wanneer het schraal grasland (natuur) wordt verdwijnt het laatste stukje gemengde landbouw met relatief kleine akkers en weiden. Tussen Arnhem en Wageningen is er dan enkel nog (schraal) gras en mais in de uiterwaarden.

Pag 42

“We versterken de natuur, recreatie en landbouw in de uiterwaarden.

• Dit is precies wat Veld en Beek nu doet en wat ze wil blijven doen. Dichtbij het kasteel 11 ha historische natuurinclusieve landbouw. Verder weg van het kasteel 11 ha historische schrale landbouw (natuur) .
• Dit past niet bij het concept bestemmingsplan, waarbij alle grond tussen kasteel en stuw schraal grasland (natuur) wordt. De natuur (schrale landbouw) wordt versterkt, maar de natuurinclusieve landbouw verdwijnt uit de uiterwaarden.

Pag 42

“We transformeren de landbouw naar een meer extensieve en natuurinclusieve landbouw.”

• Biologische Boerderij Veld en Beek heeft de meest extensieve vorm van biologische landbouw, namelijk Biologisch Dynamische landbouw. Veld en Beek is natuurinclusief, want binnen de boerderij wordt gestreefd naar zo veel mogelijk biodiversiteit, door brede gras-klaver-kruiden-bloemen mengsels en door kopakker-natuur. Bovendien schaadt Veld en Beek de natuur buiten de boerderij niet.
• Schraal grasland is extensief, maar schraalgrasland is geen natuurinclusieve landbouw.

Verbindend landschap, landschapsbasisplan 2017

 Pag 19

“Steeds meer mensen voelen het eigenaarschap over natuur en landschap in hun omgeving. Vrijwilligers spelen een belangrijke rol.”

• Bij Veld en Beek werken tientallen vrijwilligers mee aan de instandhouding van een gemengd agrarisch landschap met natuurwaarden. De leden van de consumentencoöperatie zijn medefinanciers van de koeien en de grond en voelen op deze manier eigenaarschap
• Bij schraal grasland is er geen vrijwilligerswerk en voelen burgers ook geen eigenaarschap.

Pag 22

Op de kaart staat het gebied tussen kasteel en stuw aangeduid met de bestemming “landbouw met behoud van landschappelijke waarden”

• Veld en Beek creëert “landbouw met behoud van landschappelijke waarden” door gemengde landbouw met een vruchtwisseling met akkers en weiden. Door de afwisseling van kleinere akkers en weiden zijn de grenzen tussen de percelen goed zichtbaar.
• Schraal grasland (natuur) heeft de bestemming “Natuur”. Dit komt niet overeen met de bestemming “landbouw met behoud van landschappelijke waarden”. Bovendien zijn grote eentonige percelen met schraal gras vlakbij het kasteel cultuurhistorisch en landschappelijk niet correct en er is dus geen sprake van “behoud van landschappelijke waarden”.

Pag. 25

“Landschap en cultuurhistorie zijn met elkaar verweven. Het ontstaan en de ontwikkeling van het landschap met zijn inwoners door de eeuwen heen is een zeer interessante geschiedenis die bewaard moet blijven, ook voor de volgende generaties. Oude landbouwgebieden, schaapsdriften en heideterreinen zijn daar voorbeelden van.”

• In de uiterwaarden was eerst ooibos. Nadat het bos in cultuur gebracht is, begon men meteen met de grond verrijken in de buurt van de boerderijen bij het kasteel, want men had beperkte transportmiddelen en dus werd de mest niet naar de verder weg gelegen gronden gebracht. Omdat de verder weg gelegen gronden niet werden bemest maar wel werden gemaaid ontstond hier schraal grasland. De akkers dicht bij het kasteel werden bemest, want hier werden de waardevolle gewassen voor humane consumptie verbouwd. Deze gronden zijn dus altijd bemest, zijn nooit schraal geweest. Ook ontdekte men dat akkerbouwgewassen het goed deden op geploegd grasland en zo ontstond gemengde roulerende landbouw met akkers en weiden.
• De landbouw van Veld en Beek is cultuurhistorisch correct.
• Het voorstel om verder weg van het kasteel schraal grasland te creëren is cultuurhistorisch correct. Vlak bij het kasteel schraal grasland (natuur) creëren is cultuurhistorisch niet correct.

Pag. 27

“Wij koesteren onze landgoederen, cultuurhistorie en landbouw en:

• Ondersteunen initiatieven die de ontwikkelingsgeschiedenis van de mensen in het landschap zichtbaar maken.
• Hebben aandacht en steun voor ontwikkelingen die de voedselketen lokaal, transparant en duurzaam maken.”
• Veld en Beek creëert vlak bij het kasteel gemengde landbouw met akkers en weiden zoals het ook was in het verleden. (zie argumentatie bij pag 25)
• Veld en Beek organiseert een lokale transparante duurzame voedselketen.
• Schraal grasland is nog nooit vlak bij het kasteel geweest (zie argumentatie bij pag. 25)

Pag. 31   

“Particuliere initiatieven moeten nader planologisch worden afgewogen. Daarvoor zijn de volgende onderdelen in ieder geval van belang:

• Er is draagvlak in de omgeving;
• Het plan is visueel-landschappelijk goed ingepast;”
• De consumentencoöperatie van Veld en Beek heeft 3400 lokale leden.
• 14% van de gezinnen in de gemeente Renkum is lid van Veld en Beek.
• De gevarieerde landbouw met akkers en weiden van Veld en Beek is vanaf de Fonteinallee, vanaf het voetpad langs het kasteel en vanaf het voetpad over de zomerkade goed te zien.
• Als je aan de inwoners van Renkum vraagt of ze schraalgrasland willen dichtbij het kasteel of de natuurinclusieve landbouw van Biologische Boerderij Veld en Beek zal de overgrote meerderheid kiezen voor het laatste. Een indicatie hiervoor is dat al voor de deadline voor zienswijzen, 20 oktober j.l. , al 1400 zienswijzen ingediend waren, waarvan waarschijnlijk 99,9 % pleit voor 11 ha natuurinclusieve landbouw vlakbij het kasteel.

Pag.  35

“Voor de uiterwaarden is van belang dat:

• Ten westen van de A50 de natuurontwikkeling voorop staat; ten oosten van de A50 staat het behoud van het agrarische karakter voorop; ”
• Het te beoordelen gebied tussen kasteel en stuw ligt ten oosten van de A50. Hier staat het behoud van het agrarische karakter voorop. Veld en Beek is op en top agrarisch en tot nu toe was het agrarisch dus klopt ook het woordje “behoud”.
• Grote eentonige percelen met schraal gras is “natuur” en niet agrarisch. Agrarisch medegebruik is nihil, want er kan weinig schraal hooi worden geoogst van een slechte kwaliteit. Bovendien vallen dergelijke percelen niet onder de titel “behoud van het agrarische karakter”. “Behoud” is onmogelijk , want er wordt iets nieuws gecreëerd namelijk “natuur” wat er nog nooit geweest is.

Provinciaal beleid is verouderd

Het plangebied valt binnen het Gelders NatuurNetwerk. In het plangebeid wordt gestreefd naar glanshaverhooiland,  echter in de toelichting wordt voorgesorteerd op de mogelijkheid dat glanshaverhooiland niet gaat lukken en dat het dan kruiden- en faunarijk grasland moet worden. Dit is in lijn met mededelingen van deskundige adviseurs van de eigenaar die in de zomer van 2021 zeiden: “glanshaverhooiland kan hier nooit bereikt worden”.

Gezien het bovenstaande is de kans groot dat glanshaverhooiland niet bereikt zal worden en dan zou  het kruiden- en faunarijkgrasland worden. In Nederland zijn reeds tienduizenden hectares kruiden- en faunarijk grasland. Deze 11 ha voegen daar niet zoveel aan toe, zeker niet wanneer het alternatief is dat het biodiverse natuurinclusieve landbouw blijft, want dan ontstaat meer biodiversiteit.

Overigens wordt aan de westkant van het kasteel ook gestreefd naar glanshaverhooiland, dus als dat zou lukken dan levert de gemeente Renkum, ondanks haar beperkte oppervlakte, reeds haar bijdrage aan het areaal glanshaverhooiland.

In de toelichting wordt vermeld dat in voorgaande jaren reeds is gepland dat het natuur zou moeten worden.  Dit wordt gehanteerd als een sterk argument want al in 2012 was duidelijk dat het natuur moest worden. Echter anno 2022 zijn er verscheidene provinciale ambtenaren (ook van natuur) die zeggen dat ze “met de kennis van nu bij het kasteel zouden kiezen voor natuurinclusieve landbouw”. Kortom de kennis van 2012 is in hun ogen verouderd. Dit is een argument voor de gemeentelijke volksvertegenwoordigers om corrigerend “met de kennis van nu” voor een klein deel van het grondgebied van de gemeente en voor de helft van het plangebied te kiezen voor natuur inclusieve landbouw op de correcte plaats dichtbij kasteel Doorwerth en voor schraal grasland op de correcte plaats verder weg van het kasteel.

Kanttekeningen bij concept bestemmingsplan uiterwaarden kasteel Doorwerth

Algemeen

In de toelichting bij het ontwerp bestemmingsplan uiterwaarden kasteel Doorwerth wordt de bestemmingswijziging van landbouw naar natuur getoetst aan bestaand beleid. De argumentatie is vaak nietszeggend. Er is veel tekst geciteerd uit gemeentelijke en provinciale nota’s zonder relevante uitleg of argumenten. Soms is de argumentatie zelfs krom. Bijvoorbeeld staat er in een gemeentelijke nota “we willen hier recreatie” en wordt er geconcludeerd dat de bestemmingswijziging in lijn is met de nota want “we creëren hier natuur”.

Omgevingsvisie Renkum 2040 vastgesteld januari 2022

In de toelichting wordt geciteerd uit de Omgevingsvisie:

“In de Jufferswaard ligt het accent op natuurontwikkeling, in de Rosandepolder op agrarisch gebruik. In de Doorwerthse Waarden ligt het accent wat meer op recreatie”

Conclusie in de toelichting bij dit citaat is: “De omvorming van agrarische percelen naar natuur in de Doorwerthse Waarden sluit aan bij de Omgevingsvisie Renkum 2040”.

Deze conclusie komt volstrekt niet overeen met het citaat uit de omgevingsvisie.

In hoofdstuk 4.6 van de omgevingsvisie staat:

“We versterken de natuur, recreatie en landbouw in de uiterwaarden. We transformeren de landbouw naar een meer extensieve en natuurinclusieve landbouw”

In het ontwerp bestemmingsplan uiterwaarden kasteel Doorwerth, worden alleen natuur en recreatie gerealiseerd. De landbouw die volgens de omgevingsvisie ook versterkt, extensief en natuurinclusief moet worden wordt niet genoemd. Dit is opportunistisch shoppen in de tekst.  Bovendien liggen er in een deel van het plangebied kansen voor extensieve en natuurinclusieve landbouw die overeenkomen met de cultuurhistorie.

‘Glinsteren in het groen’ , nota over landgoederen en buitenplaatsen (2018)

Uit de gemeentelijk nota over landgoederen en buitenplaatsen ‘Glinsteren in het groen’ (2018) worden twee aanbevelingen geciteerd:

“Bezie de locaties in samenhang met het aangrenzende landschap”.         

In de toelichting wordt naarstig gezocht naar een argument voor natuur:   “Het kasteel heeft een intensieve relatie met het open landschap. Deze openheid blijft met de voorgenomen natuurlijke inrichting van het gebied.”    

Met natuurinclusieve landbouw wordt ook de openheid gehandhaafd.    Logischer was geweest om te noemen dat de samenhang met het aangrenzende landschap is dat het cultuurhistorisch bezien altijd bemeste landbouw is geweest vlakbij het kasteel en schraal grasland (natuur) verder weg van het kasteel.

Het andere citaat is:  “Vergroot de natuurwaarden van de gebieden”

In de toelichting wordt beargumenteerd: “Met de natuurontwikkeling wordt nadrukkelijk uitvoering gegeven aan dit punt.” Echter op het kaartje in de nota is het landgoed “Kasteel Doorwerth” ingetekend tot aan de dijk om het kasteel. Het plangebied wat omgevormd zou moeten worden naar natuur ligt dus niet in de “gebieden” die in het citaat bedoeld worden. Het citaat zegt dus niets over dit deel van het plangebied.

Natuurinclusieve  (BIOLOGISCHE) landbouw als “bestemming” in het bestemmingsplan.

In bestemmingsplannen kom je de bestemming “natuur” tegen en de bestemming “landbouw”. De bestemming “natuurinclusieve landbouw” is niet mogelijk want natuurinclusieve landbouw heeft geen duidelijke definitie, laat staan een wettelijke grondslag. Wel zou gekozen kunnen worden voor één van de vormen van natuurinclusieve landbouw, de “biologische landbouw” , want deze landbouw en de certificering ervan is de enige vorm van landbouw die is vastgelegd in nationale en Europese wetgeving.

In 2012 is geconcludeerd door de Provincie dat het plangebied bij kasteel Doorwerth beschermd zou moeten worden om daarmee ook het omliggende gebied te kunnen beschermen. Er is toen gekozen voor “natuur”, want dat was de enige mogelijkheid om het een beschermende status te geven. Toen was gekozen voor de beschermende status “natuur” was schraal grasland de enige mogelijkheid die de definitie van natuur daar bood.

Anno 2022 zijn we ons ervan bewust dat ook biologische landbouw een beschermende functie voor natuur heeft, o.a. door de afwezigheid van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Bovendien levert biologische landbouw veel biodiversiteit op, eveneens o.a. door de afwezigheid van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen en daarnaast ontstaat er meer biodiversiteit door het gebruik van organische mest. Daarom zou het mogelijk moeten zijn als een gebied en de omgeving wilt beschermen dat je kunt kiezen voor de bestemming “biologische landbouw” als dat voor een gebied cultuurhistorisch gezien beter past dan de bestemming “natuur” of de bestemming “landbouw”.

Voorstel is om de 11 ha vlakbij het kasteel de bestemming “biologische landbouw” te geven, omdat we het gebied en het omliggende gebied willen beschermen en omdat “natuur” hier om historische redenen niet logisch is. Door de wettelijke status van biologische landbouw zou het juridisch mogelijk moeten zijn om de bestemming “biologische landbouw” toe te kennen aan een gebied. Als echter blijkt dat de bestemming “biologische landbouw” nu nog niet mogelijk is, zou de regering verzocht kunnen worden om dit mogelijk te maken. Dit verzoek op nationaal niveau is gerechtvaardigd omdat er veel andere locaties in Nederland zijn waar de beschermende status van “biologische landbouw” cultuurhistorisch gezien correcter is dan de beschermende status van “natuur”.

Zolang de bestemming “biologische landbouw” nog niet mogelijk zou zijn, kan eerst gekozen worden voor het handhaven van de bestemming “landbouw”. Later kan dan alsnog de bestemming “biologische landbouw” toegekend worden.

GEMEENTELIJK BELEID     EN      PROVINCIAAL BELEID

In 2012 zijn de provincie en de huidige eigenaar van het plangebied gestart met het bedenken dat de grond tussen kasteel en stuwwal beschermd moet worden en dus “natuur” zou kunnen worden.

In 2017 heeft de gemeente het landschapsbasisplan vastgesteld waarin zeer helder op een kaart wordt aangegeven dat het plangebied “landbouw met landschappelijke waarden” zou moeten zijn. Enerzijds heeft de provincie toen niet bij de gemeente gemeld dat zij andere plannen had en anderzijds heeft  de gemeente toen niet gemeld bij de provincie dat zij andere plannen had. Kortom beide overheden hebben elkaar niet geïnformeerd.

Gezien de procedure onvolkomenheden is de stand “natuur  –  natuurinclusieve landbouw”  :   1 – 1

Enerzijds zou gezegd kunnen worden dat de provincie als eerste een nieuwe planning had en dat de eerste planning leidend is. Anderzijds zou gezegd kunnen worden dat de gemeente 5 jaar later een planning had die meer up to date is en dus leidend is, omdat het provinciale beleid verouderd is. Kortom de één was de eerste de ander was het meest up to date.

De stand  “natuur – natuurinclusieve landbouw”  :   2 – 2

We zien anno 2022 dat er ambtenaren van de provincie (ook van natuur) zijn die zeggen: “met de kennis van nu zouden we dichtbij het kasteel gekozen hebben voor natuurinclusieve landbouw”. Tijdens de oordeelsvormende sessie van de Gelderse Staten 14 september j.l. werd door vele statenleden geconcludeerd dat met de kennis van nu gekozen zou zijn voor natuurinclusieve landbouw.

In januari 2022 is de omgevingsvisie Renkum 2040 door de gemeenteraad vastgesteld. In deze nota wordt meermaals natuurinclusieve landbouw genoemd met afzet van de producten naar de lokale bevolking. Dit is precies de huidige situatie in het plangebied.

Kortom zowel provinciale ambtenaren en statenleden als de Renkumse Gemeenteraad kiezen anno 2022 voor natuurinclusieve landbouw.

De stand MET DE KENNIS VAN NU is anno 2022   “natuur – natuurinclusieve landbouw”  :  2 – 4

Conclusies

• De bestemming van de hoge gronden vlak bij het kasteel (11 ha) zou “landbouw” moeten blijven of als het mogelijk is “biologische landbouw” moeten worden, want vele aanwijzingen in de gemeentelijke beleidsnota’s geven aan dat biologisch (natuurinclusief) agrarisch gebruik door een boerderij zoals Biologische Boerderij Veld en Beek hier gewenst is. De kaart op pag. 22 en de tekst op pag. 35 van het landschapsbasisplan 2017 geven bovendien duidelijk en ondubbelzinnig aan dat het “landbouw” moet blijven.
• De bestemming van de lage gronden verder van het kasteel (11 ha) en de grond aan de rivierzijde van de zomerdijk zou moeten worden omgezet van “landbouw” in “natuur”, want de meeste aanwijzingen uit de gemeentelijke nota’s geven aan dat schraal grasland (natuur) hier, cultuurhistorisch gezien, het meest gewenst is.

Suggesties voor aanbevelingen van de gemeente aan de grondeigenaar

De suggesties zijn:

• De grond tussen kasteel en stuw te blijven verpachten aan Biologische Boerderij Veld en Beek, want deze boerderij past exact bij de doelstellingen van de grondeigenaar en voldoet aan alle wensen van de gemeente.
• Om op de hoge gronden vlakbij het kasteel gemengd agrarisch gebruik met een vrucht-wisseling met weiden en akkers te plannen, omdat als er geen vruchtwisseling wordt toegepast Veld en Beek alsnog in haar bestaan wordt bedreigt. Dan verdwijnen de klavers uit de gras-klaver-kruiden-bloemen weiden en klavers zijn essentieel voor een natuurinclusieve boerderij.
• De grond aan de rivierzijde van de zomerkade (met de bestemming “natuur”) om te vormen naar “kruiden- en faunarijk grasland” en dit te realiseren door begrazing met runderen. De grazende runderen zijn landschappelijk aantrekkelijk voor wandelaars op de zomerkade en voor voorbijgangers in boten op de rivier. Bovendien zou, als het eerst gemaaid zou moeten worden, het jongvee van Veld en Beek een groot gedeelte van de zomer op stal moeten blijven. Ook geven deskundigen aan dat kruiden- en faunarijk grasland ontstaan door begrazing speciale kwaliteiten oplevert die weer anders zijn dan kruiden- en faunarijk grasland dat is ontstaan door (gedeeltelijk) maaien en afvoeren. Dit levert dus gezamenlijk met kruiden- en faunarijk grasland op de andere percelen meer biodiversiteit op.